Bên hành lang QH, Bộ trưởng Bộ Tài chính Vũ Văn Ninh đã trao đổi với các phóng viên về đề án Đổi mới cơ chế tài chính mà Bộ Giáo dục - Đào tạo (GD-ĐT) sắp trình QH trong vài ngày tới.

Theo Bộ trưởng Ninh, những đề xuất trong đề án là rất hợp lý vì nó tạo ra cơ chế để chuyển đổi phương thức quản lý về tài chính một cách căn bản và phù hợp với khả năng thu nhập của người dân Việt Nam. Ông Ninh cho biết, với học phí của giáo dục đại học, Bộ GD-ĐT đề xuất tăng gấp 3-4 lần, còn học phí giáo dục phổ thông, tính theo mức 6% thu nhập bình quân hộ gia đình, thực ra vẫn chưa đủ bù đắp chi phí đầu tư cho giáo dục. Việc tăng học phí chỉ là một bước đầu cho quá trình dần dần tính đúng, tính đủ, giúp các cơ sở GD-ĐT chủ động hơn trong hoạt động thu chi, chủ động cải tiến chất lượng dạy và học, từng bước người làm giáo dục được hưởng lợi ích theo cống hiến.

Theo ông vẫn cần phải tăng cao hơn so với dự kiến của đề án?

- Phần chênh lệch đó, Nhà nước vẫn phải bù đắp vào. Tuy nhiên, có vấn đề là phần bù đắp không được minh bạch. Điều đó khiến cho cơ chế về quản lý chưa khuyến khích được sự năng động. Chúng ta vẫn chưa kịp thời huy động được đóng góp của các đối tượng có khả năng. Trong khi đó, lại lo chưa đủ cho những người không có khả năng. Nếu chuyển cơ chế như đề án đã đề cập, đối tượng đang được miễn học phí sẽ được cấp trực tiếp tiền để họ tự lựa chọn trường học. Việc tính theo 6% thu nhập cũng là tính ở mức trung bình, để đi dần từng bước cho phù hợp với lối sống và thu nhập của người dân. Giả sử người dân có nhu cầu cao hơn nữa, học theo nhu cầu thì phải đóng thêm ở mức cao hơn. Nếu ngay một lúc quy định mức cao quá thì người dân và Nhà nước đều không chịu được, ở đây phải hài hòa giữa khả năng của dân và cân đối ngân sách. Hài hòa ở chỗ, nếu nâng cao quá thì đối tượng mà Nhà nước không lo, có người chịu được, người không. Còn đối tượng mà phải lo, nếu nâng học phí lên cao quá thì ngân sách cũng không kham nổi. Phải lựa chọn bước đi dần dần cho phù hợp với lối sống và thu nhập của người dân.

* Người dân cho rằng trước khi đặt vấn đề tăng học phí, cần phải đánh giá, rà soát lại việc sử dụng học phí và nguồn kinh phí 20% ngân sách nhà nước đầu tư cho giáo dục xem đã hiệu quả chưa, quan điểm của ông thế nào ?

- Sắp tới nếu đề án này được thông qua, thì đồng thời sẽ phải sửa rất nhiều cơ chế để minh bạch hóa tài chính cho giáo dục. Theo đó, phương thức cấp phát ngân sách cũng sẽ phải thay đổi theo hướng minh bạch hơn. Tất nhiên, đề án này cũng đang hướng tới mục tiêu minh bạch. Việc điều chỉnh tăng thêm học phí là đã hướng tới những người có khả năng chi trả. Còn đối tượng người nghèo, gia đình chính sách thì rõ ràng là không chỉ được miễn như hiện nay mà còn phải được cấp học phí. Cơ chế sẽ chuyển dần theo hướng như vậy.

* Thưa ông, liệu mức học phí mới này có áp dụng ngay tại thời điểm này, trong bối cảnh kinh tế đang khó khăn?

- Việc này đã bàn từ rất lâu mới đưa ra. Mỗi bối cảnh đều có khó khăn, nếu làm tốt thì cũng không ảnh hưởng lớn đến người dân vì đối tượng Nhà nước lo, vẫn phải lo. Đi theo cơ chế như thế này, sẽ tạo điều kiện lo tốt hơn cho những đối tượng chính sách, mà cũng không ảnh hưởng lớn đến những người có thu nhập trung bình. Thực tế, nhiều người vẫn đi du lịch, vẫn mua sắm lớn, có khả năng chi tiêu đắt tiền.

* Nhưng đối tượng được ngân sách bao cấp chiếm thiểu số. Nếu làm ngay, liệu có mâu thuẫn với chủ trương khoan sức dân của Chính phủ trong thời điểm khó khăn?

- Đối tượng khó khăn, ngân sách đã trợ giúp và tính ra rất nhiều chứ không ít. Mà Nhà nước vẫn phải đảm bảo để họ có tiền đóng học phí.