Quy hoạch xây dựng vùng (QHXDV) liên quan tới nhiều vấn đề như chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của cả vùng... song, thực tế một số địa phương đã “phớt lờ” QHXDV khiến các đồ án này không phát huy hiệu quả.

Quy hoạch nhiều thực hiện chẳng bao nhiêu

Thời gian qua, nhiều đồ án QHXDV ở các vùng kinh tế trọng điểm trong cả nước lần lượt được phê duyệt. Điển hình như năm 2009 có tới 4 đồ án QHXDV quan trọng được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt gồm: QHXDV TP.HCM đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2050; QHXDV biên giới Việt Nam - Campuchia; QHXDV Nam Thanh - Bắc Nghệ; QHXDV ĐBSCL. Tính đến thời điểm này, đồ án quy hoạch xây dựng các vùng đã cơ bản hoàn thành và phủ kín diện tích trên phạm vi cả nước. Điều này cho thấy sự quan tâm sát sao của các bộ, ngành và Chính phủ đối với công tác QHXDV.

Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan thì, mặc dù hầu hết các QHXDV tại ViệtNamđã được phê duyệt hoặc đã điều chỉnh nhưng hiệu quả thực hiện chưa cao. Điều này nhận thấy rất rõ tại khu vực miền Trung khi hầu hết các tỉnh này đã tận dụng triệt để lợi thế về vị trí tiếp giáp với biển để đua nhau xây dựng cảng biển nội địa, cảng biển quốc tế.

Theo thống kê, hiện Việt Nam có khoảng 160 bến cảng với hơn 300 cầu cảng có tổng chiều dài tuyến bến đạt hơn 36km. Các cảng biển Việt Nam hiện do rất nhiều bộ, ngành, DN, địa phương, BQL KCN, KKT đầu tư, quản lý và khai thác. ỞSingaporechỉ có một cảng quốc gia và quốc tế nhưng năng suất, dịch vụ, giá cả, tiện nghi đều cạnh tranh rất nhiều so với các nước trong khu vực, trong khi nước ta có tới 160 bến cảng trải dọc khắp đất nước nhưng giá cả lại cao hơn họ là điều phi lý.

Qua kiểm tra rà soát thực tế tại các địa phương cho thấy, quá trình triển khai thực hiện QHXDV, tỉnh chưa có sự gắn kết, thống nhất với các mục tiêu phát triển của vùng, dẫn đến sự chồng chéo, đầu tư lãng phí; tính thống nhất và cơ chế phối hợp giữa các quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sử dụng đất. Nhiều dự án đầu tư chỉ căn cứ theo quy hoạch phát triển ngành, không phù hợp với quy hoạch xây dựng đã dẫn đến việc phải điều chỉnh (vị trí xây dựng hoặc hướng tuyến xây dựng công trình...) gây thiệt hại lớn về kinh tế... Việc bổ sung, điều chỉnh các KCN tập trung; phát triển ĐTM, KĐTM, khu du lịch không phù hợp với quy hoạch xây dựng vùng, tỉnh đã được phê duyệt, làm phá vỡ kết cấu hạ tầng kỹ thuật khung của tỉnh... Đáng chú ý là phần lớn các khu du lịch không được lập quy hoạch xây dựng một cách đầy đủ như đối với quy hoạch xây dựng KCN, KĐT.

Nguyên nhân và giải pháp

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng quy hoạch nhiều thực hiện chẳng bao nhiêu, KTS Ngô Thị Phương Thảo - Sở Xây dựng Bình Phước cho rằng: Trước hết, do chúng ta chưa có cơ quan đủ thẩm quyền đứng ra lập, thực thi và quản lý quy hoạch vùng. Điều này nghe có vẻ rất phi lý nhưng Bộ Xây dựng và Viện Kiến trúc, Quy hoạch đô thị và nông thôn là cơ quan lập, thẩm định quy hoạch vùng, còn vấn đề thực thi lại là chính quyền địa phương của vùng, của các tỉnh, TP trong vùng.

Chính điều này đã gây ra những bất cập trong nội tại, dẫn đến thực trạng chồng chéo, không khớp trong quy hoạch vùng. Bên cạnh đó, sự thiếu phối hợp giữa các bộ, ngành liên quan cũng như chính quyền địa phương sở tại... cũng khiến quy hoạch vùng không phát huy được hiệu quả.

Việc lập quy hoạch vùng phải có sự gắn kết chặt chẽ của tất cả các bộ, ngành và chính quyền địa phương có liên quan cùng ngồi lại xem xét những yếu tố hợp lý hoặc chưa hợp lý trong quy hoạch xây dựng vùng, liên vùng để từ đó đóng góp ý kiến xây dựng, cùng góp phần hoàn thiện quy hoạch vùng thì nó mới có tính thực thi cao.

Để thực thi hiệu quả các đồ án quy hoạch vùng, đòi hỏi phải có sự phối hợp của cả hệ thống chính trị từ trung ương tới địa phương. Bên cạnh đó, cần thiết phải có một cơ quan quản lý quy hoạch vùng trực thuộc Chính phủ, có khả năng chi phối các bộ, ngành liên quan. Cơ quan này ngoài việc tập hợp các cá nhân có năng lực từ các bộ, ngành, còn được phép thu hút các chuyên gia hàng đầu cả trong và ngoài nước về tất cả các lĩnh vực: Kinh tế, xây dựng, giao thông… nhằm tạo điều kiện thuận lợi tốt nhất cho việc quản lý quy hoạch vùng.

Về pháp nhân, cơ quan này sẽ là đơn vị mời các tổ chức tư vấn trong nước và quốc tế có đủ năng lực tham gia thực hiện đồ án quy hoạch vùng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đồ án quy hoạch vùng. Sau đó sẽ tiến hành các bước thực thi theo từng giai đoạn cụ thể dưới sự quản lý, kiểm tra, đôn đốc của Cơ quan quản lý quy hoạch vùng. Trường hợp ở các quy hoạch liên vùng, quy hoạch vùng tỉnh cũng phải có cơ quan quản lý quy hoạch liên vùng với cơ cấu tương tự. Bên cạnh đó, cần tuyên truyền về tầm quan trọng và nguyên tắc chung trong quy hoạch vùng cho các đối tượng là quan chức lãnh đạo từ cấp xã đến cấp tỉnh, TP để tránh tình trạng làm qua loa cho xong. Để có một đồ án tốt thì nên tổ chức các cuộc thi quy hoạch vùng với nhiều đơn vị tham gia, tạo điều kiện thuận lợi để tìm kiếm đơn vị tư vấn có năng lực cao, có tầm nhìn và có nhiều kinh nghiệm trong nước và quốc tế. Tiếp đó là cần có chính sách quản lý chặt chẽ bằng các quy định và quy phạm pháp luật. Có như vậy chúng ta mới hy vọng hiệu quả từ việc thực thi quy hoạch vùng trên bình diện cả nước nhằm thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển kinh tế, chính trị - xã hội và an ninh quốc phòng.

Minh Tuấn - Theo baoxaydung