Đây là "hoạt động" đầu tiên trong những ngày cuối năm báo hiệu một cái
Tết sắp đến. Theo dân gian, Ông Táo là người canh giữ bếp và nắm mọi
hoạt động trong nhà. Ngày 23 tháng Chạp là ngày Ông Táo về trời để báo
cáo hoạt động một năm qua của gia chủ với Ngọc Hoàng Thượng Đế.
Để ông Táo "đi" được nhanh chóng và báo cáo tốt thì buổi tiễn phải long
trọng với đầy đủ lễ vật,gồm có: nhang (hương), nến, hoa quả, mũ đàn ông,
đàn bà và giấy tiền đều bằng vàng mã, cá chép sống bơi trong chậu nước.
Cá chép sẽ giúp Ông Táo vượt Vũ môn để lên trời gặp Thượng đế. Ngày
nay, đôi khi cá chép sống cũng được thay bằng vàng mã. Tiễn Ông Táo đi,
người ta cũng không quên đón Ông Táo về vào chiều ngày 30 (hoặc 28,29
nếu là tháng thiếu), trước Giao thừa.
Theo tục cổ truyền của người Việt thì Táo quân gồm hai ông và một bà,
tượng trưng là 3 cỗ, "đầu rau" hay "chiếc kiềng 3 chân" ở nơi nhà bếp
của người Việt ngày xưa.
Vào ngày 23 tháng Chạp, Táo quân sẽ lên thiên đình để báo cáo mọi
việc lớn nhỏ trong nhà của gia chủ với Thượng đế (hay ông Trời).
Táo quân cũng còn gọi là Táo Công, là vị thần bảo vệ nơi gia đình
mình cư ngụ và thường được thờ ở nơi nhà bếp, cho nên còn được gọi là
Vua Bếp. Vị Táo quân quanh năm chỉ ở trong bếp, biết hết mọi chuyện
trong nhà, cho nên để Vua Bếp "phù trợ" cho mình được nhiều điều may mắn
trong năm mới, người ta thường làm lễ tiễn đưa ông Táo về chầu Trời rất
trọng thể.
Lễ vật cúng Táo công gồm có: mũ ông công ba cỗ hay ba chiếc: hai mũ
đàn ông và một mũ đàn bà. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn,
mũ dành cho Táo bà không có cánh chuồn. Những mũ này được trang sức với
các gương nhỏ hình tròn lóng lánh và những dây kim tuyến màu sắc sặc
sỡ. Để giản tiện, cũng có khi người ta chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ
ông công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia
bằng giấy. Màu sắc của mũ, áo hay hia ông công thay đổi hàng năm theo
ngũ hành.
Những đồ "vàng mã" này (mũ, áo, hia, và một số vàng thoi bằng giấy)
sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp cùng với bài
vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới cho Táo công.
Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con, người ta còn cúng
Táo quân một con gà luộc. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy
(tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho
đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang như con
gà cồ vậy!
Ngoài ra, để các ông và các bà Táo có phương tiện về chầu trời, ở
miền Bắc người ta còn cúng một con cá chép hãy còn sống thả trong chậu
nước, ngụ ý cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Con cá chép này
sẽ được "phóng sinh" (thả ra ao hồ hay ra sông) sau khi cúng. Ở miền
Trung, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Còn ở
miền Nam thì giản dị hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ.
Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta hoặc
làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng...) hay lễ
chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc...) để tiễn táo Công.
Minh Tuấn - Theo dothi
|