Làng Bát Tràng là một làng gốm sứ cổ truyền lâu đời nằm cách trung tâm Hà Nội khoảng 15km về phía đông nam. Theo như các nhà nghiên cứu, làng gốm sứ Bát Tràng xuất hiện vào khoảng thế kỷ 13 thời Lý, Trần tức là khoảng 700 năm trước đây. Trong suốt khoảng thời gian đó các nghệ nhân đã sáng tạo ra nhiều cách thức làm gốm khác nhau, nhưng nói chung để làm ra một sản phẩm gốm sứ thường phải qua các khâu chọn, xử lí và pha chế đất, tạo dáng, tạo hoa văn, phủ men, và cuối cùng là nung sản phẩm.

Kinh nghiệm truyền đời của dân làng gốm sứ Bát Tràng là "Nhất xương, nhì da, thứ ba dạc lò". Sau đây Gốm sứ Hải Long Việt Nam xin giới thiệu qua về quy trình làm gốm sứ Bát Tràng (Bài viết có sử dụng tư liệu sưu tầm)

1. Chọn đất:

Điều quan trọng đầu tiên trong tất cả các sản phẩm gốm sứ là đất. Chính vì vậy ngày xưa dân làng Bồ Bát chọn khu vực Bát Tràng làm nơi sản xuất vì nơi đây có mỏ đất sét trắng, sau này khi mỏ đất đã được khai thác cạn kiệt người dân làng gốm bắt đầu tỏa đi các nơi theo dòng sông Hồng để tìm các mỏ đất mới như Đông Triều, Hồ Lao, Hải Dương,…v..v..

Đất sét Trúc Thôn có độ dẻo cao, khó tan trong nước, hạt mịn, màu trắng xám, độ chịu lửa ở khoảng 1650°C. Thành phần hoá học (tính trung bình theo % trọng lượng) của đất sét Trúc Thôn như sau: Al203: 27,07; Si02: 55,87; Fe203 1,2; Na2O 0,7; CaO 2,57; MgO 0,78; K2O: 2,01; Ti02: 0,81. Tuy là loại đất tốt được người thợ gốm Bát Tràng ưa dùng nhưng sét Trúc Thôn cũng có một số hạn chế như chứa hàm lượng ôxít sắt khá cao, độ ngót khi sấy khô lớn và bản thân nó không được trắng.

2. Xử lý đất:

Sau khi khai thác đất sét thô lên từ mỏ, đất còn chứa khá nhiều tạp chất vì vậy cần xử lý đất để loại bỏ hết tạp chất trước khi sản xuất. Ở Bát Tràng việc xử lý đất thường bằng phương pháp ngâm nước, tách lọc dần qua hệ thống bể chứa, gồm 4 bể được xây từ thấp đến cao. Bể cao nhất gọi là “bể đánh” dùng để ngâm đất sét với nước trong thời gian từ 3-4 tháng, sau khoảng thời gian này các thành phần của đất đã bắt đầu hòa vào trong nước. Sau đó được đánh thật đều rồi cho sang bể thứ hai (thấp hơn), ở đây phần đất sét sẽ lắng lại còn phần tạp chất sẽ nổi lên, dễ dàng cho việc loại bỏ. Sau đó đất được đưa sang bể thứ 3 để phơi từ 3-4 ngày, rồi được cho sang bể ủ. Dưới tác động của một số vi sinh vật trong bể ủ sẽ làm cho các tạp chất còn lại phân hủy hết, thời gian ủ trong bể này càng lâu càng tốt.

3. Tạo dáng:

Tạo dáng là một công đoạn rất quan trọng quyết định nên hình dáng sau cùng của sản phẩm. Ở làng gốm Bát Tràng thường có 3 cách tạo dáng:

a. Cách 1: Vuốt bằng tay trên bàn xoay: Đây là một cách khá phổ biến trong việc sản xuất đồ gốm của người Bát Tràng xưa, người thợ dùng một chiếc bàn xoay sau đó đất được vò nhuyễn rồi đưa vào giữa bàn cho thật cân sau đó dùng chân xoay bàn rồi dùng hai ngón tay thường là 2 ngón tay phải để vuốt đất tạo thành hình sản phẩm. Sau khi sản phẩm đã thành hình sẽ được cắt chân để tách ra khỏ bàn xoay rồi đưa đến công đoạn tiếp theo

Gốm sứ bát tràng Hải Long

b. Cách 2: In theo khuôn: Đây là một cách tạo hình được người dân Bát Tràng sử dụng chủ yếu khi tạo hình các loại bát, chén, đĩa. Khuôn hàng được làm chủ yếu bằng gỗ hoặc thạch cao được cố định trên bàn xoay được dẫn động bằng mô tơ. Sau đó người thợ chuốt qua khuôn bằng mút ẩm rồi lấy một lượng đất đủ dùng ném mạnh vào khuôn in, phía trên bàn in có gắn một cánh tay đòn với một chiếc cán làm bằng gỗ được đẽo sao cho khi ép vào lòng trong khuôn in sẽ cách ra một đoạn vừa bằng độ mỏng của sản phẩm. Tiếp theo người thợ cho bật mô tơ rồi ép chặt cán vào khuôn in sau khi đã lấy hết phần đất thừa và cắt cho phẳng miệng sản phẩm thì mang ra phơi cho khô một chút để dễ lấy sản phẩm.

c. Cách 3: Đổ rót: Đây là 1 cách làm rất phổ biến hiện nay với ưu điểm là cho ra nhiều sản phẩm giốn nhau trong thời gian ngắn , dễ làm nên có thể sản xuất với số lượng lớn nhưng nhược điểm là phải dùng một loại hồ chính là dung dịch đất sét và nước cùng pha thêm xút thành phần chủ yếu là NaOH đồng thời phải bảo quản hồ không bị khô bằng cách đánh thường xuyên và pha thêm nước theo tỉ lệ hợp lý vì vậy sẽ mất thêm chi phí. Với cách này người thợ làm một chiếc cốt bằng thạch cao giống hình dáng sản phẩm trước rồi từ đó làm một chiếc khuôn dựa trên cốt, khuôn thường được tách thành 2,3 hoặc nhiều hơn để dễ lấy sản phẩm ra .

4. Phơi sấy và sửa hàng khô:

- Hàng sau khi đã qua công đoạn tạo hình thường được gọi là hàng phơ, sẽ được chỉnh sửa những phần thừa gọi là cạo “thanh lam” với một số sản phẩm có thể được chuốt qua bởi mút ẩm hoặc cho lên bàn xoay cạo qua phần bề mặt mang đi gọi là “tiện”. Những sản phẩm như ấm chén bát tràng, cốc, tách, lọ lộc bình cần phải chắp các bộ phận như vòi ấm, quai ấm với phần thân ấm. Sau đó hàng phơ được phơi trên giá ngoài nắng hoặc được phơi trong lò sấy với nhiệt độ được tăng từ từ để tránh nứt vỡ cho sản phẩm.

5. Quá trình trang trí hoa văn và tráng men:

- Kỹ thuật vẽ: Đây là một công đoạn cần có tay nghề cao nhất trong các công đoạn, người thợ cần phải có nhiều năm kinh nghiệm trong nghề cùng với khả năng thẩm mỹ, mỹ thuật cao. Để vẽ một sản phẩm người thợ vẽ dùng bút long chấm vào màu vẽ (chính là một loại men gốm ) sau đó vẽ trực tiếp lên sản phẩm phơ, mỗi hoa văn họa tiết phải hài hóa với dáng gốm, chính những họa tiết này đã nâng nghề gốm lên mức nghệ thuật. Ngoài ra người Bát Tràng còn dùng một số cách thức trang trí khác như đánh chỉ, bôi men chảy, hay như gần đây còn dùng decan để hấp họa tiết lên sản phẩm đã được nung sơ qua 1 lần.

- Làm men và tráng men: Làm men là một kỹ thuật chế tạo những loại men để phủ lên sản phẩm. Tùy thuộc vào mỗi nghệ nhân lại có các bài men khác nhau, những bài men này thường được truyền từ đời này qua đời khác chính vì vậy tạo nên sự khác biệt của mỗi gia đình làm gốm. Men thường được làm từ đá hạ triểu, cao lanh, trường thạch được nghiền kỹ rồi pha với các loại đá màu hoặc gia giảm thêm một số phụ gia khác. Các loại men Bát Tràng rất phong phú từ men rạn đến men lam, men xanh rêu, men nâu,..v…v… trong đó men rạn và men lam là 2 trong số những loại men đặc sắc nhất của người dân Bát Tràng.

- Tráng men (hay còn gọi là dấn men): Đây là công đoạn phủ men lên trên bề mặt hàng phơ, tùy theo loại sản phẩm để người thợ quyết định độ mỏng hay dày của men. Thường có 3 cách dấn men: nhúng trực tiếp vào chậu men thường dùng cho các sản phẩm nhỏ, dội men lên bề mặt cách này thường dùng cho các sản phẩm lớn hay phun men

Ấm chén bát tràng Hải Long

6. Nung đốt:

- Sau khi hoàn thành xong khâu tráng men, hàng được đưa vào lò nung, công đoạn này gọi là “ Trồng lò ’’, công đoạn này cần phải thật cẩn thận để tránh sản phẩm bị nứt vỡ, cũng như cần sắp xếp hàng trong lò sao cho hợp lý để tiết kiệm diện tích nhưng cũng phải có khoảng trống để không khí lưu thông. Các loại lò cũng rất đa dạng từ lò ếch đến lò bầu, lò hộp dùng củi đốt hay hiện đại hơn và phổ biến hơn hiện nay như lò gas lò điện.

- Công đoạn cuối cùng để hoàn thành một sản phẩm gốm sứ đó là đốt lò (Theo cách gọi của người Bát Tràng). Cách đốt lò nói chung là đưa nhiệt độ lò từ từ lên cao rồi dần hạ thấ nhiệt độ để dỡ lò. Ngày xưa rất khó khăn cho mỗi người thợ khi đun lò vì rất khó để kiểm soát nhiệt độ lò, sau này khi lò gas xuất hiện công việc này có phẩn dễ dàng hơn vì đã có nhiệt kế được đặt trong lò. Tùy theo loại men, loại sản phẩm, và cách làm của mỗi nghệ nhân mà cần đưa nhiệt độ lò đến các mức khác nhau, đó là bí quyết riêng của mỗi người nghệ nhân.

Đóng góp vào sự phát triển không ngừng của làng nghề gốm Bát Tràng, công ty gốm sứ Hải Long một trong những công ty đi đầu trong lĩnh vực sản xuất đồ gốm sứ tại Bát Tràng. Những sẩn phẩm của gốm sứ Hải Long luôn đi đầu về chất lượng cùng với giá cả vô cùng hợp lý. Không chỉ vậy cty gốm Hải Long có thể cung cấp những đơn hàng lớn với thời gian ngắn nhất để phục vụ nhu cầu của khách hàng về gốm quà tặng, gốm xây dựng, bát đĩa ấm chén…v..v..

 Sau đây là một số dòng sản phẩm của cty gốm Hải Long:

1.      Dòng sản phẩm gốm sứ gia dụng:

Hệ thống sản xuất khép kín từ khâu làm đất, sản xuất hàng sứ và in dán nung đốt decal, nhờ vậy gốm sứ Hải Long luôn kiểm soát được chất lượng cũng như tiến độ giao hàng tạo nên uy tín lớn trên thương trường hiện nay.

2.      Dòng sản phẩm gốm sứ xây dựng:

Sản phẩm vật liệu xây dựng được làm thủ công thường dùng trong các công trình tâm linh: Đình chùa, miếu, khu sinh thái, khu tưởng niệm v.v… Gốm sứ Hải Long nổi tiếng với các sản phẩm: ngói âm dương, gạch thông gió, phù điêu gốm sứ, phụ kiện ngói màu (ngói sóng biệt thự)

Chi tiết xin liên hệ

XƯỞNG GỐM SỨ HẢI LONG VIỆT NAM

Địa chỉ: Số 3, xóm 3 thôn Bát Tràng, xã Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội

Điện thoại: 04-36715174 Fax:04-36715175

Email:

Website: www.gomhailong.com – www.gomxaydung.vn

HOTLINE: 0985.71.3636 (Mr Đạt) - 0988.683.222 (Mr Đức)

(Chợ xây dựng)